Τι είναι η δυσλεξία?
Ένας καλός τρόπος για να κατανοήσουμε τη δυσλεξία είναι να διαπιστώσουμε τι δεν είναι. Δεν είναι σημάδι χαμηλής νοημοσύνης ή τεμπελιάς. Επίσης, δεν οφείλεται σε κακή όραση ή ακοή ούτε οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια. Είναι μια συχνή διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τον γραπτό και προφορικό λόγο.
Σύμφωνα με την παγκόσμια ομοσπονδία νευρολογίας η δυσλεξία είναι μια “διαταραχή που φανερώνεται από τις δυσκολίες στην εκμάθηση του διαβάσματος, παρά την επαρκή νοημοσύνη και τις κοινωνικές και πολιτιστικές ευκαιρίες του ατόμου”.
Οι ερευνητές δεν έχουν εντοπίσει ακόμα τι είναι αυτό που προκαλεί τη δυσλεξία. Αλλά ξέρουν ότι τα γονίδια και οι διαφορές του εγκεφάλου μπορούν να επηρεάσουν τις πιθανότητες ενός παιδιού να έχει δυσλεξία. Αυτές είναι μερικές από τις πιθανές αιτίες της δυσλεξίας:
- Γονίδια και κληρονομικότητα: Η δυσλεξία συχνά είναι οικογενειακή διαταραχή. Έτσι, αν το παιδί σας έχει δυσλεξία, είναι πιθανό εσείς ή κάποιος άλλος συγγενής να έχετε επίσης. Περίπου το 40 τοις εκατό των παιδιών που έχουν αδέλφια με δυσλεξία μπορεί να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα ανάγνωσης. Το 49 τοις εκατό των γονέων που έχουν παιδιά με δυσλεξία μπορεί επίσης να έχουν δυσλεξία. Οι επιστήμονες έχουν βρει αρκετά γονίδια που σχετίζονται με τα προβλήματα ανάγνωσης και επεξεργασίας της γλώσσας.
- Ανατομία του εγκεφάλου: Το να έχετε παιδί με δυσλεξία δε σημαίνει ότι το παιδί σας δεν είναι έξυπνο. Στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι με δυσλεξία έχουν νοημοσύνη πάνω από αυτή του μέσου όρου. Αλλά, ο εγκέφαλός τους μπορεί να δείχνει διαφορετικός από τον εγκέφαλο των ανθρώπων που δεν έχουν δυσλεξία. Για παράδειγμα, το κροταφικό πεδίο το οποίο παίζει ρόλο στην κατανόηση της γλώσσας, συνήθως, είναι μεγαλύτερο στο κυρίαρχο ημισφαίριο (η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου για δεξιόχειρες) από ό, τι στο δεξιό ημισφαίριο. Στα παιδιά με δυσλεξία, το κροταφικό πεδίο, πιθανώς να έχει περίπου το ίδιο μέγεθος τόσο στην αριστερή όσο και στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου.
- Εγκεφαλική δραστηριότητα: Για να είμαστε σε θέση να διαβάσουμε, το μυαλό μας πρέπει να μεταφράσει τα σύμβολα που βλέπουμε στη σελίδα σε ήχους. Στη συνέχεια, οι ήχοι αυτοί πρέπει να συνδυαστούν για να δώσουν λέξεις με νόημα. Συνήθως, οι περιοχές του εγκεφάλου μας που είναι αρμόδιες για τις γλωσσικές δεξιότητες λειτουργούν με έναν προβλέψιμο τρόπο. Αλλά, αν το παιδί έχει δυσλεξία, αυτές οι περιοχές δεν λειτουργούν συνεργατικά με τον ίδιο τρόπο. Τα παιδιά με προβλήματα ανάγνωσης, για αντιστάθμιση, καταλήγουν να χρησιμοποιούν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.
Βασικές Δεξιότητες για την Κατανόηση του Γραπτού Λόγου
Για τα παιδιά με δυσλεξία, η ανάγνωση έστω και μιας λέξης μπορεί να αποτελεί έναν αγώνα. Επίσης, η δυσλεξία καθιστά δύσκολη την κατανόηση και την απομνημόνευση αυτού που έχουν διαβάσει.
Στις αρχές του δημοτικού σχολείου, οι μαθητές αναμένεται να διαβάζουν ένα απόσπασμα κειμένου και να απαντάνε σε ερωτήσεις σχετικά με αυτό. Πρόκειται για την ‘’κατανόηση του γραπτού λόγου,” η οποία είναι απαραίτητη για τη δημιουργία γερών θεμελίων για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στο σχολείο. Συχνά, οι μαθητές με δυσλεξία έχουν προβλήματα κατανόησης του γραπτού λόγου, καθώς πρέπει να αναπτύξουν αρκετές βασικές δεξιότητες, όπως:
- Η αντιστοίχιση γραμμάτων με ήχους: Τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι κάθε γράμμα της αλφαβήτου αντιστοιχεί σε έναν συγκεκριμένο ήχο ή ήχους. Μόλις το παιδί καταφέρει να κάνει αυτούς τους συνδυασμούς, θα είναι σε θέση να προφέρει λέξεις.
- Αποκωδικοποίηση κειμένου: Η διαδικασία της προφοράς λέξεων είναι γνωστή ως ‘’αποκωδικοποίηση’’. Μόλις το παιδί σας καταφέρει να αποκωδικοποιήσει μεμονωμένες λέξεις, μπορεί να αρχίσει να κατανοεί το νόημα ολόκληρων φράσεων.
- Αναγνώριση «οπτικών» λέξεων: Η ικανότητα του να διαβάζει κανείς μια γνωστή λέξη με μια ματιά, χωρίς να χρειάζεται να την προφέρει, ονομάζεται “αναγνώριση λέξεων”. Όσο περισσότερες λέξεις μπορούν να αναγνωρίσουν τα παιδιά εξ’ όψεως, τόσο πιο γρήγορα θα είναι σε θέση να διαβάσουν. Ο μέσος αναγνώστης μπορεί να αναγνωρίσει μια λέξη εξ’ όψεως αφού την έχει προφέρει περίπου δώδεκα φορές. Οι μαθητές με δυσλεξία μπορεί να χρειαστεί να την δουν 40 φορές.
- Ανάγνωση με ευχέρεια: Οι αναγνώστες που διαβάζουν με ευχέρεια μπορούν να αναγνωρίσουν περισσότερες λέξεις εξ’ όψεως και να προφέρουν γρήγορα άγνωστες λέξεις. Μπορούν επίσης να διαβάσουν ομαλά και με καλό ρυθμό. Η ευχέρεια είναι απαραίτητη για την καλή κατανόηση του γραπτού λόγου.
- Κατανόηση του κειμένου – μνήμη: Οι καλοί αναγνώστες μπορούν να θυμηθούν αυτά που μόλις διάβασαν. Μπορούν να τα συνοψίσουν και να ανακαλέσουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Οι αναγνώστες με δυσλεξία μπορεί να κολλήσουν κατά την προφορά μεμονωμένων λέξεων. Αυτό διακόπτει τη ροή των πληροφοριών και καθιστά πιο δύσκολη την κατανόηση και τη συσχέτιση του νέου υλικού με όσα ήδη γνωρίζουν.
Προειδοποιητικά σημάδια δυσλεξίας στο Δημοτικό Σχολείο ή το Γυμνάσιο
Πολλά παιδιά περιστασιακά εμφανίζουν 1-3 από αυτά τα προβλήματα. Αλλά, τα παιδιά με δυσλεξία εμφανίζουν αρκετά από αυτά τα προβλήματα, τα οποία δεν υποχωρούν.
- Δυσκολεύεται με την ανάγνωση και την ορθογραφία
- Συγχέει τη σειρά των γραμμάτων και αντιστρέφει γράμματα ή/και συλλαβές
- Δυσκολεύεται να θυμηθεί γεγονότα και αριθμούς
- Δυσκολεύεται με τους χρόνους των ρημάτων και τις αντωνυμίες.
- Συγχέει το δεξιά – αριστερά, βορράς – νότος, χθες – αύριο.
- Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει ορθά τη γραμματική
- Δυσκολεύεται να βάζει τόνους και σημεία στίξης
- Έχει δυσκολία στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην απομνημόνευση
- Μπερδεύεται στα προβλήματα μαθηματικών που διατυπώνονται με λέξεις
- Δυσκολεύεται να προφέρει άγνωστες / συνθέτες / πολύπλοκες λέξεις
- Δυσκολεύεται να ακολουθήσει μια σειρά από οδηγίες
- Ακατάστατη γραφή – κολλάει τις λέξεις μεταξύ του
- Δυσκολεύεται στην αντιγραφή από το πίνακα και κάνει συχνά λάθη
- Δυσκολεύεται να ζωγραφίσει
- Δυσκολεύεται να επαναλάβει με την σωστή σειρά τις μέρες τις εβδομάδες, τους μήνες, την προπαίδεια.
Γιάννης Γιάννακκας
Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπευτής
Αρ. Μητρώου: 328
Ομογένειας και Γόρδωνος 46
Άγιος Γεώργιος Χαβούζας
Λεμεσός ΚΥ 3070
Τηλ. 96-6677 07, 25-934079, 25-932512
Βιβλιογραφία:
Handler, Sheryl, and Walter Fierson. “Learning Disabilities, Dyslexia, and Vision.” Pediatrics 127.3 (2011): E818-856. American Academy of Pediatrics. Web. http://pediatrics.aappublications.org/content/127/3/e818.full?sid=bd9574fb-4575-4d35-a46e-a63394e68331
National Center for Education Statistics. U.S. Dept. of Education. “Fast Facts: Students with Disabilities.” http://nces.ed.gov/fastfacts/display.asp?id=64
Sperling, Anne, et al. “Deficits in Perceptual Noise Exclusion in Developmental Dyslexia.” Nature Neuroscience 8 (2005): 862–63. Nature.com. Nature Publishing Group. http://www.nature.com/neuro/journal/v8/n7/abs/nn1474.html
Spiro, Linda. “The Most Common Misdiagnoses in Children.” Childmind.org. Child Mind Institute. http://www.childmind.org/en/posts/articles/2013-4-9-most-common-misdiagnoses-children
