Τα προβλήματα σίτισης δεν είναι και τόσο σπάνια στην παιδική ηλικία. Όλα τα παιδιά, κατά την διάρκεια ανάπτυξη τους, βιώνουν κάποια μορφή επιλεκτικής σίτισης. Σε μερικά παιδιά, όμως, οι συνήθειες επιλεκτικής σίτισης μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπαρκή ανάπτυξη και σε υποσιτισμό.
Οι προβληματικές συμπεριφορές σίτισης συχνά αναπτύσσονται μέσα σε ένα καθορισμένο φάσμα κλινικών συμπεριφορών. Το πιο κοινό και άκακο πρόβλημα σίτισης είναι η επιλεκτική σίτιση. Ένα παιδί που είναι επιλεκτικό με το φαγητό, μπορεί να βασίζει την επιλεκτικότητά του σε πολλά πράγματα, όπως την ποικιλία, το εμπορικό σήμα, τις υφές, την οσμή, την παρουσίαση ακόμα και τον ήχο που παράγει η τροφή μέσα στο στόμα. Το παιδί που παρουσιάζει επιλεκτική σίτιση μπορεί να χρειαστεί πρόσθετες παρεμβάσεις, αλλά τελικά θα καταλήξει να τρώει και να πίνει επαρκείς ποσότητες έτσι η ανάπτυξη του διατηρείτε σε φυσιολογικά επίπεδα.
Στις ΗΠΑ, ο Carruth και η ομάδα του εξέτασαν ένα τυχαίο δείγμα 3.022 βρεφών και νηπίων και διαπίστωσαν ότι το ποσοστό των παιδιών που χαρακτηρίζονταν από τους γονείς τους ως επιλεκτικά με το φαγητό ήταν 50%. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι το 20% των γονέων στις ΗΠΑ θεωρούν γενικότερα πρόβλημα τη σίτιση των παιδιών τους. Ως τα πιο κοινά προβλήματα αναφέρουν την κατανάλωση περιορισμένης ποσότητας τροφής και την προτίμηση των υγρών έναντι των στερεών τροφών.
Διαγνωστικές Εξετάσεις
Η διαγνωστική διαδικασία για ένα παιδί που είναι επιλεκτικό στην τροφή ή παρουσιάζει διαταραχή σίτισης, περιλαμβάνει αν το παιδί είναι ικανό να βρίσκεται πρώτα στο ίδιο δωμάτιο με την τροφή, στη συνέχεια, αν το παιδί μπορεί να είναι μπροστά στην τροφή, την αφή – αν το παιδί μπορεί να αγγίξει την τροφή, το φίλημα – αν μπορεί να την ακουμπήσει στο στόμα, και ακολούθως αν το παιδί μπορεί να βάλει την τροφή στο στόμα του. Από εκεί ξεκινάει η στοματική φάση δηλαδή αν το παιδί επεξεργάζεται σωστά την τροφή στο στόμα και αν μπορεί να την προωθήσει στο φάρυγγα, μετά είναι η φαρυγγική φάση δηλαδή αν υπάρχει δυσκολία στην έναρξη της κατάποσης και προώθησης της τροφής στον φάρυγγα, ακολουθεί η οισοφαγική φάση δηλαδή αν το παιδί δυσκολεύεται στην χαλάρωση και σύσφιξη των ανοιγμάτων στο επάνω και στο κάτω άκρο του φάρυγγα και προώθηση της τροφής στον οισοφάγο και τέλος η γαστροεντερική φάση δηλαδή η αποθήκευση της τροφής στο στομάχι και η σταδιακή είσοδος της τροφής στο λεπτό έντερο. Οι διαγνωστικές εξετάσεις περιλαμβάνουν μελέτες της άνω γαστρεντερικής οδού, γαστρικό σπινθηρογράφημα, γαστροσκόπηση και κλινική αξιολόγηση δυσφαγίας (MBSS). Όλα τα πιο πάνω αποφασίζονται και διερευνώνται σύμφωνα με τα συμπτώματα που το παιδί παρουσιάζει.
Η μελέτη της άνω γαστρεντερικής οδού αξιολογεί την ανατομία του γαστρεντερικού σωλήνα για να εξευρεθούν καταστάσεις που σχετίζονται με διαταραχές σίτισης. Η δοκιμασία αυτή χρησιμοποιείται συχνά σε παιδιά που παρουσιάζουν πνιγμό ή αναγούλα στο φαγητό, άρνηση τροφής, βήχα ή/και έμετο. Το γαστρικό σπινθηρογράφημα, είναι χρήσιμο για την αξιολόγηση του ρυθμού της γαστρικής κένωσης. Αυτή η δοκιμασία είναι χρήσιμη σε παιδιά που τρώνε ανεπαρκείς ποσότητες τροφής ή εμφανίζουν πρώιμο κορεσμό.
Το MBSS αξιολογεί τη λειτουργία της κατάποσης σε ένα παιδί μέσω της παροχής διαφορετικών υφών. Ένα παιδί που εμφανίζει πνιγμό ή βήχα, ενώ τρώει ή πίνει ή που έχει συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού μπορεί να χρειάζεται MBSS για να αξιολογηθεί η ασφαλή λειτουργία της κατάποσης.
Αιτίες και Θεραπεία
Τα προβλήματα σίτισης συνήθως αντιμετωπίζονται μέσω μιας ομαδικής διεπιστημονικής προσέγγισης η οποία συμπεριλαμβάνει τον γιατρό του παιδιού, εξειδικευμένο λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, διαιτολόγο / διατροφολόγο, και σε κάποιες περιπτώσεις ψυχολόγο ή/και αναπτυξιολόγο. Επίσης ανάλογο με το που εντοπίζεται το πρόβλημα μέσα στην διεπιστημονική ομάδα μπορεί να προστεθούν ωτορινολαρυγγολόγος και γαστρεντερολόγος. Πριν από την εφαρμογή μιας συμπεριφορικής στρατηγικής στο παιδί που βιώνει πρόβλημα σίτισης, είναι επιτακτική ανάγκη να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε υποκείμενη ιατρική πάθηση που μπορεί να συμβάλλει σε αυτό. Αυτό περιλαμβάνει τον εντοπισμό και τη διόρθωση θεραπεύσιμων ιατρικών παθήσεων (όπως η παλινδρόμηση ή η δυσκοιλιότητα), την αντιμετώπιση τυχόν διατροφικών ελλείψεων (όπως της βιταμίνη D και του ψευδαργύρου) και την παροχή συμπληρωμάτων διατροφής για την εξασφάλιση επαρκούς ανάπτυξης.
Άλλες πιθανές αιτίες που συμβάλουν στα προβλήματα σίτισης και κατάποσης είναι η διαταραχές του νευρικού συστήματος όπως είναι η μηνιγγίτιδα, εγκεφαλοπάθεια και εγκεφαλική παράλυση, ο πρόωρος τοκετός και το χαμηλό βάρος του παιδιού όταν γεννηθεί, οι σχιστίες αλλά και οι παθήσεις των αεραγωγών.
Ένα βρέφος που αποτραβιέται, αναγουλιάζει, κάνει εμετό ή βήχει, καθώς τρώει, μπορεί να αντιμετωπίζει γαστρεντερική δυσφορία. Ο τρόπος που εκδηλώνεται κατά την σίτιση μπορεί να είναι η άρνηση της τροφής, η κατανάλωση μη επαρκούς ποσότητας τροφής ή η προτίμηση κατανάλωσης υγρών έναντι τροφίμων.
Το παιδί που είναι μπουκωμένο, αναγουλιάζει, πνίγεται ή βήχει όταν πίνει, ενδέχεται να αντιμετωπίζει αναρρόφηση. Ο τρόπος που εκδηλώνεται κατά την σίτιση μπορεί να είναι η άρνηση της τροφής, το πιπίλισμα, ο λανθασμένος τρόπος αναπνοής, ή η κατανάλωση μη επαρκούς ποσότητας τροφής. Η κλινική αξιολόγηση δυσφαγίας (MBSS) είναι χρήσιμη για να διαπιστωθεί αν το παιδί παρουσιάζει αναρρόφηση και σε ποιες υφές. Τροποποιήσεις πρέπει να γίνονται με βάση την ικανότητα του παιδιού να καταπίνει με ασφάλεια μια ποικιλία υφών.
Το παιδί που αναγουλιάζει, αρνείται να φάει τροφές με πιο έντονη υφή ή πνίγεται καθώς τρώει, και αναπτύσσει διάρροια, μπορεί να βιώνει δυσφορία που προκαλείται από τροφικές αλλεργίες. Μπορεί να υπάρχει οικογενειακό ιστορικό τροφικών αλλεργιών. Συνιστάται παραπομπή σε έναν γαστρεντερολόγο για ενδοσκοπική αξιολόγηση ή σε αλλεργιολόγο για αλλεργικές δοκιμασίες.
Μερικά παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη όρεξη ή αδυναμία αναγνώρισης της αίσθησης της πείνας. Με την σύμφωνη γνώμη του γιατρού, ένα διεγερτικό της όρεξης, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της αίσθησης της πείνας. Όταν ένα παιδί παρουσιάζει πρώιμο αίσθημα κορεσμού ή καταναλώνει μη επαρκείς ποσότητες τροφής, μία από τις αιτίες μπορεί να είναι η καθυστερημένη γαστρική κένωση. Φάρμακα που αυξάνουν την κινητικότητα του στομάχου μπορεί να φανούν χρήσιμα. Επίσης, παρέχοντας αρκετά μικρά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, προσφέροντας θερμιδικά και τονωτικά τρόφιμα και συστατικά, μπορείτε να καλύψετε τις θερμιδικές ανάγκες ενός παιδιού με πρώιμο κορεσμό.
Το παιδί που είναι εξαιρετικά επιλεκτικό ή παρουσιάζει άρνηση σίτισης μπορεί να έχει μια διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας που επηρεάζει την πρόσληψη μιας ηλικιακά κατάλληλης διατροφής. Αυτή είναι και η συνηθέστερη αιτία που παρατηρούμε σε παιδιά που είναι επιλεκτικά με την τροφή τους. Το πρόγραμμα “SOS Approach” χρησιμοποιείται για να αυξήσει το επίπεδο άνεσης ενός παιδιού μέσω παιχνιδιού . Βάζοντας το παιδί να συμμετέχει σε απλές προετοιμασίες γευμάτων ή το παιχνίδι με το φαγητό μπορεί να το ενθαρρύνουν να αγγίξει, να μυρίσει και να γευτεί μη προτιμώμενα φαγητά.
Το πρόγραμμα SOS
Το πρόγραμμα “SOS Approach” είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση προβληματικών συμπεριφορών σίτισης σε ένα πλήθος τοποθεσιών και πληθυσμών. Επικεντρώνεται στην αύξηση του επιπέδου άνεσης ενός παιδιού όσον αφορά τη διερεύνηση και την εκμάθηση των διαφορετικών ιδιοτήτων των τροφίμων, όπως η υφή, η γεύση, η οσμή και η σύσταση. Η προσέγγιση SOS επιτρέπει σε ένα παιδί να αλληλεπιδρά με τα τρόφιμα με έναν παιχνιδιάρικο, μη αγχωτικό τρόπο.
Η προσέγγιση SOS είναι ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα σίτισης που αξιολογεί και θεραπεύει ολόκληρο το παιδί. Επειδή η σίτιση είναι η πιο σύνθετη ανθρώπινη σωματική λειτουργία, είναι ζωτικής σημασίας να εξεταστούν όλοι οι πιθανοί προβληματικοί τομείς κατά την ενασχόληση με παιδιά που δεν τρώνε. Η προσέγγιση SOS ακολουθεί μια ιεραρχία σίτισης, αρχίζοντας με την ικανότητα ανοχής τροφίμων στο ίδιο δωμάτιο, στη συνέχεια, μπροστά στο παιδί, την αφή, το φίλημα, και τέλος τη δοκιμή και την κατανάλωση των τροφίμων. Η προσέγγιση SOS σχεδιάστηκε και τελειοποιήθηκε από την Δρ Kay Toomey και την ομάδα της.
Στο Κέντρο Λογοθεραπείας & Εκπαίδευσης “Talk the Talk” προσφέρονται θεραπείες για παιδιά με προβλήματα σίτισης μέσω του προγράμματος “SOS Approach to Feeding Therapy” ενώ από τον Οκτώβριο του 2020 θα προσφέρετε και το πρόγραμμα “Get Permission Approach”.
Γιάννης Γιάννακκας
Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπευτής
Αρ. Μητρώου: 328
Γωνία Αιπείας 5
Λεμεσός ΚΥ 3070
Τηλ. 96-667707, 25-934079, 25-932512
Βιβλιογραφία:
Carruth BR, et al. Prevalence of picky eaters among infants and toddlers and their caregivers’ decisions about offering a new food. 2004.
Toomey K. Sequential oral sensory (SOS) approach to feeding. http://www.nutrition411.com/tkcenter/article.php?ID=K-0621
Charlotte CM, et al. How do toddler eating problems relate to their eating behavior, food preferences, and growth? Pediatrics. 2007
Young R, Philichi L. Diagnostic studies. In: Clinical Handbook of Pediatric Gastroenterology. 2008
ASHA. Feeding and Swallowing Disorders (Dysphagia) in Children http://www.asha.org/public/speech/swallowing/Feeding-and-Swallowing-Disorders-in-Children/
